Stress bij Honden

Wat is stress en hoe ontstaat het?

Heel simpel gezegd, is stress een verandering in het chemische en fysiologische evenwicht, die kan worden veroorzaakt door fysieke of emotionele factoren. Simpel, maar niet erg duidelijk zo natuurlijk! We gaan er daarom wat dieper op in.

Als er iets gebeurd met een dier of in zijn omgeving, noemen we dat een prikkel. De prikkel komt binnen, hierop volgt een emotionele of fysieke reactie, deze veroorzaakt de stressreactie, en daarop volgt dan weer voor ons waarneembaar gedrag.

Welke dingen kunnen stress veroorzaken?

Vaak lees ik bij filmpjes die nietsvermoedende trotse baasjes in facebookgroepen zetten ‘Oh, maar dat komt door stress, je hond is gestresst!’, waarna de baasjes in kwestie zich meestal ofwel verdrietig voelen, ofwel boos worden. De lading van het woord ‘stress’ is nogal vervelend geworden, omdat we met z’n allen eigenlijk vooral naar de negatieve kanten van stress kijken.

Labrador Freyja’s baasje komt thuis, yay!

Positieve stress

Maar het is goed je als liefhebbend hondenbaasje te beseffen dat echt niet alle stress door nare factoren komt. Stress kan zowel positief als negatief zijn, een hond die helemaal door het dolle is als het tienerbaasje uit school komt (‘Want die speelt altijd zo leuk met mij, yay!’) ervaart wel stress, maar dit is natuurlijk geen negatieve stress. Andere dingen die positieve stress kunnen veroorzaken, zijn bijvoorbeeld spel, training en de belofte van voer.

Negatieve stress

Natuurlijk treedt er ook stress op wanneer de hond dingen ervaart die hij spannend of zelfs eng vindt. Denk hierbij eens aan een bezoekje aan de dierenarts, alleen zijn, onbekende mensen of honden, en teveel drukte.

Maar stressloos door het leven gaan kan ook niet; we hebben een zekere hoeveelheid van met name de positieve stress nodig in ons leven, en honden ook.

We kunnen er natuurlijk wel alles aan doen om er zo goed mogelijk mee om te gaan, en om de gevolgen van stress zo minimaal mogelijk te houden.

De Stressemmer

We gaan eerst nog even wat dieper in op wat er nu eigenlijk precies gebeurt wanneer een dier stress ervaart. Zoals ik al zei moet er eerst iets voor gebeuren, de prikkel. Die wordt door de hersenen geregistreerd, en vervolgens komen daar een emotionele en fysieke reactie op en komen er stoffen vrij.

De stoffen die vrij komen bij stress zijn:

(Nor)adrenaline
Testosteron
Cortisol

Deze stoffen zetten het lichaam aan tot actie.

Met name cortisol blijft lang in het lichaam aanwezig, het duurt wel 5 tot 8 uur voordat de tijdens één stressrespons aangemaakte cortisol weer uit het lichaam verdwenen is. En als er binnen die tijd opnieuw iets gebeurd wat een stressrespons veroorzaakt in het lichaam, komt er opnieuw cortisol vrij.

Zo stapelt de hoeveelheid van deze stoffen zich gedurende een stressvolle dag steeds verder op, totdat een limiet is bereikt, en ‘het emmertje overloopt’. Die spreekwoordelijke stressemmer is bij iedere hond anders, afhankelijk van verschillende factoren zoals ras en bloedlijnen (veel werklijnen zijn wat gevoeliger voor stress dan niet-werklijnen van hetzelfde ras), maar ieders emmertje kan overlopen. Als dat gebeurt, zien we daar uiteraard een reactie op in het gedrag van de hond.

Een voorbeeld van de stressemmer

Een voorbeeld: ’s morgens vroeg gaan we de hond uit laten, en hij vindt andere honden best spannend. Op de hoek van de straat komen we een andere hond tegen (1), we steken over en lopen aan de andere kant van de straat verder. Na thuiskomt krijgt de hond eten (2), en een half uurtje later komt er visite (3). Zowel het eten krijgen als de komst van de visite zorgen voor positieve stress, maar het stressemmertje vult zich er wel mee natuurlijk. Nadat de visite weg is, laten we de hond eerst nog even uit, waarbij we drie andere honden tegen komen (4). Daarna gaan we naar training, en tijdens de training begint de hond als een dolle rondjes te rennen met een aangeknepen kontje (5). De stressemmer is overgelopen, de hond heeft een fiddle about (hierover verderop meer).

Op een andere, minder drukke dag zou de hond dan dus prima kunnen trainen, als er voorafgaand aan de training minder is gebeurd en de emmer dus minder vol zit.

Stress herkennen

Gekke vijf minuten

We kunnen bij stress bijvoorbeeld de fameuze ‘gekke vijf minuten’ zien, iets wat veel pupeigenaren als erg grappig ervaren, maar in feite niets meer of minder is dan een overgelopen stressemmertje. De hond gaat ‘gek’ gedrag vertonen, zoals rondrennen met een samengeknepen kontje.

Deze gekke vijf minuten, ook wel fiddle about genoemd, is puur een reactie op de stress, de stress wordt er niet minder van en het helpt ook niet de cortisol niveau’s te verlagen.

Is het dan erg, dat je pup af en toe eens de gekke vijf minuten heeft? Natuurlijk niet, maar wanneer dit consequent iedere avond gebeurt dan moet er wel iets veranderen in het leven van je pup, want dan is de hoeveelheid stress die hij dagelijks te verwerken krijgt dus gewoon nog iets te hoog. Af en toe eens een drukke dag is echt niet erg! Zolang er daarna ook maar voldoende rust volgt.

Rijgedrag

Een andere reactie op stress, is rijden. Rijden op een andere hond (of de kat), of op een knuffel, deken of kussen. En als we nog eens kijken naar de hormonen die vrij kwamen, is dat eigenlijk vrij logisch. Want: er komt ook testosteron vrij bij de stressrespons! En testosteron is een geslachtshormoon, dus dat verklaart het feit dat sommige honden gaan rijden in spannende situaties.

Andere reacties bij stress

Behalve de eerder genoemde reacties, de fiddle about en het rijden, kan stress zich ook uiten door markeergedrag. Wanneer dit in huis gebeurt, of tegen een been bijvoorbeeld, is dat bijna altijd stressgerelateerd. De reden dat markeren optreedt bij stress, is dat het lichaam zich klaarmaakt voor actie bij de stressrespons. Om dat te kunnen doen, moet overbodige ballast geloosd worden, en urine is een voorbeeld van die overbodige ballast.

Verder zien we vaak druk en overenthousiast gedrag, zeker bij positieve stress is dat vaak erg goed zichtbaar.

Tenslotte zien we, voornamelijk bij negatieve stress, angst en agressie terug in de lichaamstaal en het gedrag van de hond, en kunnen we lichaamstaal uit de ladder van agressie terugzien.